Erfgoed van de Week | Van stadhuis en paleis tot grachtenhuis
In dit artikel:
Het achttiende-eeuwse grachtenhuis Singel 116, bekend als het Huis met de Neuzen, is dit jaar een van de openstellingen tijdens Open Monumentendag Amsterdam (13–14 september 2025). Het huis, dat tussen 1752 en 1756 ingrijpend werd verbouwd door de welgestelde procureur Abraham Mylius (1709–1787), herbergt uitzonderlijk bewaard gebleven stuc- en schilderdecoraties die het bezoek waard maken. In de zaal prijken schilderingen van Anthony Elliger uit 1756; in gang en zaal valt vooral het hoogwaardige stucwerk op.
Mylius gaf het pand een nieuwe halsgevel met drie spectaculaire mensenkoppen met overdreven neuzen — van hun betekenis is niets bekend — en liet een representatief achterhuis met zaal en rijk ingerichte vertrekjes toevoegen. De stucreliëfs in de gang zijn kopieën van marmeren reliëfs die een eeuw eerder boven deuren in het stadhuis op de Dam (nu het Koninklijk Paleis) waren geplaatst door de Antwerpse beeldhouwers Artus Quellinus en Rombout Verhulst. Die reliëfs verwezen allegorisch naar de functie van de achterliggende kamers (zoals faillissementszaken of assurantiezaken); Mylius, die als procureur juist in die stedelijke kamers werkzaam was, gebruikte zulke beelden in zijn huis als een soort professioneel visitekaartje.
Opmerkelijk is dat de reliëfs in Singel 116 spiegelbeeldig zijn ten opzichte van de voorbeelden op de Dam. Dat duidt erop dat de maker werkte naar prenten van Hubert Quellinus (broer van Artus) die de ontwerpen spiegelbeeldig weergaven. Voor het grootste pronkstuk — het plafondstuc in de zaal van het achterhuis — vinden we een ander voorbeeld: de voorstelling van Tijd die de Waarheid redt van Afgunst en Tweedracht. Dit motief gaat terug op een plafondschildering van Nicolas Poussin (1641), later verspreid via gravures van Gérard Audran (spiegelbeeld) en Bernard Picart (niet-spiegelbeeld). Waarschijnlijk gebruikte de stukadoor van Singel 116 de Picart-prent als voorbeeld, waardoor zijn uitvoering niet gespiegeld is. De keuze van dit thema sluit thematisch aan bij Mylius’ verbondenheid met recht en rechtspraak, maar hetzelfde beeldgold ook voor meer burgerlijke opdrachtgevers in Amsterdam — prenten bepaalden de variatie en verspreiding van zulke composities.
Het huis is te bezichtigen tijdens Open Monumentendag Amsterdam, waarvoor dit jaar vijftig monumenten hun deuren openen in het kader van Amsterdam 750. Singel 116 is beide dagen open van 10.00–17.00 uur met rondleidingen; op zaterdag zijn er korte presentaties van schrijver/journalist/fotograaf Tatjana Almuli om 14.00, 14.30 en 15.00 uur. Ter context loopt in het Koninklijk Paleis tot 27 oktober 2025 een tentoonstelling over beeldhouwer Artus Quellinus. Het artikel verscheen in de rubriek Erfgoed van de Week en is geschreven door Paul Nieuwenhuizen.