Erfgoed van de Week | De modernste houtopslag ter wereld
In dit artikel:
De Houtveemloods aan de Mercuriushaven (Nieuwe Hemweg 10) is op 8 juli 2025 door het college van B en W aangewezen als gemeentelijk monument. Het markante gebouw uit de wederopbouwperiode, ontworpen door de gemeentelijke Dienst der Publieke Werken en met een openingshandeling door koningin Juliana op 6 juli 1950, symboliseerde de naoorlogse ambities van Amsterdam als haven- en handelsstad. Voor de bouw werd destijds een krediet van zeven miljoen gulden vrijgemaakt.
De loods (100 x 150 m, circa 15.000 m2) kon enorme houtvolumes verwerken — tot zo’n 50.000 m3 — en werd bij oplevering geroemd als een van de modernste houtloodsen ter wereld. Technische hoogstandjes waren onder meer vier bovenloopkranen met elk 7,5 ton hefvermogen, beweegbare kranen op rails, zelfwegende weeginstallaties tijdens het lossen en directe bediening van kade en kanaal doordat kraanbanen voorbij de gevels uitstaken. De ligging aan de diepere Mercuriushaven (11 m) maakte het mogelijk dat zeeschepen direct konden aanleggen; aansluitingen op het spoornet en een speciaal Houtveemkanaal voor binnenscheepvaart maakten de overslag veel efficiënter dan het vroegere, arbeidsintensieve dubbeloverslag‑systeem.
De Houtveemloods sluit aan op een veel langere traditie van houthandel in Amsterdam, die al in de middeleeuwen begon en met import uit Scandinavië, het Oostzeegebied en later Afrika, Azië en Rusland groeide. In de vroege decennia na de bouw droeg de loods bij aan de heropleving van de havenindustrie; de intense geuren van tropisch hardhout en zelfs plantenresten uit verre bossen maakten een sterke indruk op bezoekers. Vanaf eind jaren 1970 nam de houthandel af; vanaf de jaren 80 gebruikt men het pand als terminal en opslag voor uiteenlopende goederen (o.a. cacao). Bij die functiewijziging werden de voor- en achtergevels gesloten en delen van de buitenkant voorzien van bekleding.
De status als gemeentelijk monument is het resultaat van een samenwerking tussen gemeente, Havenbedrijf Amsterdam en erfpachter Heren2, en volgt het positieve advies van de Commissie Omgevingskwaliteit. De partners willen de loods behouden, restaureren en een nieuwe publieksgerichte invulling geven zodat het interieur weer beleefbaar wordt. Daarmee moet het gebouw fungeren als schakel tussen het industriële verleden van de Houthavens en de toekomstige ontwikkeling van Haven-Stad, waar stad, wonen, werken en duurzaamheid samenkomen. Het verhaal van de Houtveemloods verscheen in de rubriek Erfgoed van de Week van Monumenten en Archeologie; het artikel is van Agnes Hemmes en Jolande Kirschbaum.