15 jaar UNESCO Werelderfgoed: een wandeling door 4 eeuwen geschiedenis
In dit artikel:
Ruim 198 hectare groot, 14 kilometer lang en met meer dan tachtig bruggen: de Amsterdamse grachtengordel is sinds 2010 (dus 15 jaar) opgenomen op de UNESCO Werelderfgoedlijst. Ter gelegenheid daarvan heeft Werelderfgoed Amsterdam een gratis audiowandeling laten maken die dwars door het historische hart van de stad loopt, van oost naar west.
De route is ongeveer 5 km lang, telt 29 stops en bestrijkt vier eeuwen stadsontwikkeling. U kunt de wandeling volgen via de gratis izi.TRAVEL-app (iOS en Android) of via de website izi.travel. De audiotour belicht zowel technische, sociale als culturele kanten van de gordel: van de stadsuitbreiding rond 1600 en het geometrische waaierpatroon van de Herengracht, Keizersgracht en Prinsengracht — ontworpen onder stadsingenieur Hendrick Jacobsz. Staets en burgemeester Frans Hendricksz. Oetgens — tot de pakhuizen waar koffie, suiker en specerijen uit Azië werden opgeslagen.
De verhalen gaan verder dan fraaie gevels: achter de sierlijke trap-, klok- en halsgevels schuilde logistiek, handel en grote rijkdom die mede werd gefinancierd door koloniale handel en betrokkenheid bij de slavenhandel. Tegelijk toont de wandeling hoe waterhuishouding, groene aanleg en architectuur doelbewust samenwerkten: de grachten fungeerden als verkeerswegen en riolering, bomen en binnentuinen zorgden voor schaduw en symmetrie, en de afmetingen van grachten en panden waren zo gekozen dat licht altijd op het water kon weerkaatsen.
UNESCO noemt zes kenmerken die de grachtengordel uniek maken: het 17e-eeuwse waaierpatroon van grachten, burgerlijk bestuur bij de ontwikkeling, de rol van Amsterdam als internationaal handels- en kenniscentrum, geavanceerde waterbeheersing (sluizen en riolering), eeuwenlang groen in straten en tuinen, en het geheel als voorbeeld van een bewuste, functionele stadsuitbreiding uit de Gouden Eeuw.
Wie meer wil weten kan de audiowandeling starten via de izi.TRAVEL-app of de website en aanvullende achtergrond vinden op de Grachtengordel Werelderfgoed-pagina. Beeldmateriaal is beschikbaar via het Stadsarchief Amsterdam.